Παρασκευή, 21 Οκτωβρίου 2011

Εναρκτήρια ομιλία του Καθηγητή Γιάννη Βαληνάκη 
Προέδρου Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας Jean Monnet
στην Α' Συνάντηση Ελληνικών ΜΚΟ για την Ευρώπη

Κυρίες και Κύριοι,

Με μεγάλη χαρά σας καλωσορίζω στην Α΄ Συνάντηση Ελληνικών ΜΚΟ για την Ευρώπη που διοργανώνει το Ευρωπαϊκό Κέντρο Αριστείας Jean Monnet του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ευχαριστούμε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Γραφείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη στήριξή τους και τη Euractiv που είναι χορηγός επικοινωνίας. Στις δύσκολες στιγμές που περνάει η χώρα μας και η Ευρώπη συνολικά, η συνάντησή μας έχει ιδιαίτερη σημασία.

Εδώ και μερικά χρόνια και ιδιαίτερα μετά την πρόσφατη επανενεργοποίησή του, το Κέντρο μας αποσκοπεί στην προώθηση της έρευνας, της διδασκαλίας και της ενημέρωσης στα ευρωπαϊκά θέματα και εξετάζει τη θέση της Ελλάδας μέσα στο ευρωπαϊκό περιβάλλον. Ειδικότερα, στο πλαίσιο του Προγράμματος «Ευρωπαϊκή Διακυβέρνηση», που υλοποιούμε με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επιζητούμε και την αναθέρμανση και ενεργοποίηση του ακαδημαϊκού και δημόσιου διαλόγου στον τομέα της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης. Οι βασικές κατευθύνσεις είναι δύο: η Διακυβέρνηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η Ευρωπαϊκή Πολιτική της Ελλάδας.

Η πρωτοβουλία που εγκαινιάζουμε σήμερα αποσκοπεί στη συγκέντρωση και συνεργασία ελληνικών ΜΚΟ, το αντικείμενο των οποίων εντάσσεται – ενδεχομένως μεταξύ άλλων – σε έναν γενικότερο ευρωπαϊκό προβληματισμό. Η θεματική που θέσαμε στη σημερινή συνάντηση αφορά στη σχέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Κοινωνία των Πολιτών. Όλοι οι συμμετέχοντες μοιραζόμαστε κοινούς στόχους και καταβάλλουμε παρόμοιες προσπάθειες σε ό,τι αφορά το διάλογο της Ένωσης με την κοινωνία των πολιτών. Θα θέλαμε, λοιπόν, σήμερα να εγκαινιάσουμε μια ανταλλαγή απόψεων μεταξύ μας για τη δημιουργία συνεργειών. Με τον τρόπο αυτό, θεωρούμε ότι θα επωφεληθούμε αμοιβαία, θα εντοπίσουμε βέλτιστες πρακτικές, αλλά και τυχόν παραλείψεις και πεδία κοινών δράσεων. 

Ως μια πρώτη απτή τέτοια προσπάθεια, προτείναμε τη δημιουργία ενός συλλογικού διαδικτυακού τόπου-πλατφόρμας (webportal). Οι πρώτες αντιδράσεις από όλους εσάς υπήρξαν πολύ ενθαρρυντικές και για το λόγο αυτό ξεκινήσαμε ήδη την κατασκευή της Πύλης αυτής: μιας Πύλης που θα αποτελέσει κοινή πρωτοβουλία όλων μας για τη διάχυση στην κοινωνία των πολιτών του ευρύτερου διαλόγου που διεξάγεται σχετικά με τις νέες προκλήσεις της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Στόχος μας είναι η διευκόλυνση της πρόσβασης της κοινωνίας των πολιτών, αλλά και της επιστημονικής κοινότητας, στην πληροφόρηση γύρω από τα θέματα και τις δράσεις ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. Οι φιλοξενούμενες οργανώσεις θα διαθέτουν δικό τους χώρο, τον οποίο θα μπορούν να ενημερώνουν οι ίδιες, ενώ μέσω του webportal θα γίνεται αμεσότερη και πληρέστερη η πρόσβαση του κοινού σε όλες τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις με δραστηριότητες στα ευρωπαϊκά ζητήματα. 

Χαίρομαι ιδιαίτερα που βρίσκονται μαζί μας εκπρόσωποι πολλών από τις σημαντικότερες ελληνικές οργανώσεις και είμαι σίγουρος ότι σύντομα ακόμη περισσότερες θα συνταχθούν στην κοινή αυτή προσπάθειά μας. Με μεγάλο ενδιαφέρον περιμένουμε να μοιραστούμε όλοι μαζί την εμπειρία του φορέα σας σχετικά με το θέμα της σημερινής μας συνάντησης.

Είναι γεγονός ότι διανύουμε σήμερα στην Ελλάδα μια πολύ δύσκολη περίοδο, η οποία επηρεάζει βαθειά την καθημερινότητα των συμπολιτών μας, και φυσικά και το κλίμα στην κοινωνία απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η οικονομική κρίση μεταφράζεται από πολλούς και σε κρίση εμπιστοσύνης απέναντι στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Οι διάφορες, αποσπασματικές και αναποτελεσματικές μέχρι σήμερα προσπάθειες διαχείρισής της, καλλιεργούν αρνητικές εικόνες για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η πληροφόρηση των Ευρωπαίων πολιτών για τα τεκταινόμενα στην Ένωση, είτε πρόκειται για τον τρόπο που λαμβάνονται οι αποφάσεις από τα θεσμικά όργανα είτε για την ουσία των πολιτικών που αποφασίζονται και εφαρμόζονται, επηρεάζεται σήμερα από το άγχος της επιβίωσης. Και ενώ πλέον οι ευρωπαϊκές αποφάσεις έχουν πιο άμεση από ποτέ επίδραση στην καθημερινή τους ζωή, οι πολίτες τρέφουν καχυποψία γιατί νοιώθουν ότι αυτές λαμβάνονται μακριά από τους ίδιους και ότι δεν συμμετέχουν στην υιοθέτησή τους. 

Ειδικά σε συνθήκες κρίσης οι πολίτες είναι φυσικό - μέσα στην οργή τους - να ψάχνουν για αποδιοπομπαίους τράγους και εύκολες και μαγικές λύσεις. Η ψυχραιμία που απαιτούν οι καιροί είναι είδος εν ανεπαρκεία. Για πολλούς από εμάς είναι δύσκολο να υπερασπιστούμε ευρωπαϊκές αποφάσεις άτολμες, καθυστερημένες και χωρίς επίδειξη αλληλεγγύης. Όσοι, όμως, πιστεύουμε πραγματικά ότι η χώρα μας κερδίζει όταν η Ευρώπη προχωράει μπροστά, στηρίζουμε την Ευρώπη που δρα με αλληλεγγύη και φυσικά κοινούς κανόνες.

Αναμφισβήτητα, οι αποφάσεις που θα λάβει η Ευρωπαϊκή Ένωση θα καθορίσουν τις ζωές όλων μας για τις επόμενες δεκαετίες. Γι΄ αυτό είναι απόλυτα αναγκαίο να αποκτήσουν οι Ευρωπαίοι πολίτες τη βεβαιότητα ότι οι αποφάσεις αυτές θα ανταποκρίνονται πράγματι στις ανησυχίες και τις προσδοκίες τους, αλλά και στις ζωτικές ανάγκες κάθε Κράτους-Μέλους χωριστά. Η Ευρώπη χτίστηκε πάνω στην αλληλεγγύη. Οι πολίτες θέλουν, λοιπόν, μια Ένωση ικανή να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα σημερινά προβλήματα και την ανασφάλεια που προκαλεί η κρίση, επαναφέροντας την ΕΕ στο δρόμο της ανάπτυξης. Περιμένουν από την Ένωση να ανταποκριθεί στις ανησυχίες τους στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα, στην αντιμετώπιση της φτώχειας, της ανεργίας, του κοινωνικού αποκλεισμού.

Οι κρίσεις είναι πάντα συνυφασμένες με κινδύνους αλλά και ευκαιρίες. Ειδικά η σημερινή παγκόσμια κρίση έχει προκαλέσει ένα τσουνάμι αλλαγών στις ζωές μας, εξαρθρώνοντας καθιερωμένες οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις και δημιουργώντας βαθειά αγωνία. Πολλοί Ευρωπαίοι συνειδητοποιούν ότι η μελλοντική μας ευημερία και ασφάλεια δεν μπορούν να διαχωριστούν από εκείνες των άλλων στην Ένωση. Όχι όμως όλοι. Και η Ευρώπη έγινε ευάλωτος στόχος στενόκαρδων εθνικιστικών κύκλων.

Η ουσία της πρόκλησης που αντιμετωπίζουμε είναι ότι πρέπει να μάθουμε να διαχειριζόμαστε τον ιστό της αλληλο-διασύνδεσης και αλληλεξάρτησης που έχουμε δημιουργήσει μεταξύ των κρατών και των οικονομιών μας. Πρέπει να σχεδιάσουμε ολοκληρωμένα, όχι απλά να αντιδρούμε στην καθημερινότητα. Και πρέπει να το κάνουμε αυτό μέσα σε ένα καταιγισμό από πιέσεις των αγορών και συνεχείς εντάσεις και ενστάσεις. Όμως, ακριβώς τη στιγμή που η επιτάχυνση του ρυθμού της παγκόσμιας κρίσης απαιτεί μια πιο επικεντρωμένη και γεμάτη αυτοπεποίθηση Ευρώπη, εμείς οι Ευρωπαίοι αρχίσαμε να αμφιβάλλουμε για την πορεία μας. Αντί να ανοίξουμε τα μάτια, την καρδιά και το μυαλό μας για να σταθούμε όρθιοι απέναντι στις τεκτονικές μετατοπίσεις που συμβαίνουν καθώς η κρίση επιταχύνεται γίναμε εσωστρεφείς και ανασφαλείς. 

Γι’ αυτό, η πολυπλοκότητα των σημερινών αποφάσεων απαιτεί ηγεσίες που θα προχωρήσουν μπροστά με ένα τολμηρό και συνεκτικό σχέδιο Οικονομικής Ένωσης. Η Ευρώπη έχει την εμπειρία και την ικανότητα να παράσχει στους πολίτες της αυτό το νέο εργαλείο, το οποίο είναι τώρα πιο σημαντικό από ποτέ. Σε μια αλληλεξαρτώμενη Ευρώπη έχει γίνει πια φανερό ότι καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν μπορεί να εξασφαλίσει την ευημερία από μόνη της. Η οικονομία, ακόμη και η μοίρα μεμονωμένων ευρωπαϊκών κρατών, επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από αποφάσεις που λαμβάνονται σε πολλά και διαφορετικά μέρη του κόσμου. Η Ευρώπη πρέπει, λοιπόν, να σταθεί στα πόδια της ξανά και να πείσει ότι μπορεί να προστατεύσει τους αδύναμους κρίκους της αλυσίδας που η ίδια δημιούργησε, χωρίς πάντα να έχει σκεφτεί όλες τις πτυχές.

Μια εσωστρεφής, διαιρεμένη και διστακτική Ευρώπη, που δεν την εμπιστεύονται ούτε οι πολίτες της, δεν μπορεί να ελπίζει ότι θα δώσει λύσεις στα προβλήματά τους και θα αντιμετωπίσει τις αδυσώπητες αγορές. Έχουμε μπροστά μας ένα κρίσιμο πενθήμερο, ένα πραγματικό ραντεβού με την ιστορία: για μας ως Έλληνες και για μας ως Ευρωπαίους. Ας ευχηθούμε οι ηγεσίες μας να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Η δική μας αποστολή είναι ακριβώς να αφουγκραστούμε τα μηνύματα και την αγωνία, να ακούμε με προσοχή τι ζητά ο Ευρωπαίος πολίτης και τι τον απασχολεί γενικά όσον αφορά στη δράση της Ένωσης, και να του παρέχουμε όχι μόνο την απαιτούμενη ενημέρωση, αλλά και το κίνητρο για να εμπλακεί ενεργότερα στα ζητήματα της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης.

Η Κοινωνία των Πολιτών έχει ένα σημαντικό ρόλο και μια μεγάλη πρόκληση αν αντιμετωπίσει. Οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις μπορούν να προσφέρουν ένα βήμα διαρκούς διαλόγου και να αποτελέσουν ένα εργαλείο δράσης που θα διασφαλίσει μεγαλύτερη ανταπόκριση και συμμετοχή εκ μέρους της κοινωνίας των πολιτών. Στην σημερινή κρίση του πολιτικού συστήματος, οι πολίτες πρέπει να απαντήσουν με μεγαλύτερη συμμετοχή, όχι με αδιαφορία και ισοπεδωτική αποχή. Αυτό πρέπει κι εμείς να κάνουμε για την Ευρώπη: περισσότερο διάλογο, περισσότερη συμμετοχή, περισσότερη συνεργασία και συνέργειες.

Με αυτούς τους στόχους και με αυτές τις σκέψεις, σας καλέσαμε σήμερα εδώ, προκειμένου να συνεργαστούμε ενεργά, ισότιμα και σε πρακτικό επίπεδο, να συντονίσουμε προσπάθειες και να δημιουργήσουμε νέες προοπτικές για την αλληλεπίδραση της κοινωνίας των πολιτών με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.

Σας ευχαριστώ πολύ